نام : حسن                     لقب : زکّی-مجتبی                کنیه : ابو محمّد          
 پدر : امیرالمؤمنین علی^{(علیه السلام)}     مادر : سیدة نسا العالمین فاطمه^{(سلام ا... علیها)}  

روز ولادت : سه شنبه،15 رمضان المبارک سال سوم هجری       مکان ولادت : مدینه منوّره

مدت امامت : نه سال و پنج ماه     تعداد اولاد : پانزده فرزند     سن مبارک : 48 سال

روز شهادت : پنج شنبه 28 صفر سال 49 هجری مکان شهادت : مدینه     سبب شهادت : زهری که معاویه توسط «جعده» همسر حضرت حضرت به امام خورانید        محل دفن : قبرستان بقیع (مدینه منوّره)   

تولد :

در پانزدهم رمضان سال دوم و یا سوم هجرت، خداوند سبحان یکی از بهترین هدیه های خویش را به بیت نبوّت و امامت اهداء کرد. مولود سعیدی که صورت و سیرتش، آیینه ی تمام نمای نبوی و علوی بود و امتیازات فاطمی در اندامش می درخشید.

با ولادت سبط اکبر رسول خدا^{(صلی الله علیه و آله و سلم)}، موجی از سرور و شادمانی، خاندان اهل بیت^{(علیه السلام)} را فرا گرفت. زیرا اعطای کوثر – که وعده ی اساسی حضرت حق بر پیامبر^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} بود – محقق شد و چهارمین مصداق آیه ی تطهیر، پا به عرصه ی وجود گذاشت. این نوزاد، بیشترین شباهت را به جدّش پیامبر می داشت.

آن روز، مردم و فرشتگان بر نبّی مکرّم اسلام، بیشترین تهنیت و تبریک را گفتند.

نام گذاری :

در سیره ی پیامبر^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} و اهل بیت^{(علیه السلام)}، انتخاب نام نیک و پسندیده برای فرزندان، از حقوق اولیه ی آنان شمرده شده و رسول خدا^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} بدان توصیه کرده است.

هنگام ولادت سبط اکبر پیامبر^{(صلی الله علیه و آله و سلم)}،همگی در فکر انتخاب زیباترین نام برای او بودند.

فاطمه^{(سلام الله علیها)} هنگامی که فرزند را به همسرش داد تا در آغوش بگیرد، از او خواست تا برای نوزاد نام نیکی برگزیند، ولی امیرمؤمنان^{(علیه السلام)}که به پیامبر^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} خیلی احترام می گذاشت، رو به فاطمه^{(سلام الله علیها)} کرد و فرمود : ؟«من در نام گذاری فرزندم، بر رسول خدا^{(صلی الله علیه و آله و سلم)}پیشی نمی گیریم.» چیزی نگذشت که پیامبر خدا^{(صلی الله علیه و آله و سلم)}به خانه ی دخترش آمد، از حال مادر و نوه اش پرسید. اسماء بنت عمیس نوزاد را در پارچه ای زرد پیچید و به پیامبر^{(صلی الله علیه و آله و سلم)}داد. حضرت ضمن تبریک و تهنیت به داماد و دختر خویش فرمود :

مگر نگفته بودم که نوزاد را در پارچة زرد نپیچید!؟

آن گاه پارچه ی سفیدی خواست و آن مولود مسعود را در آن پیچید. سپس او را بوسید و زبان مبارکش را در دهان او گذاشت و آن طفل، زبان جدّ خویش را می مکید.

رسول خدا^{(صلی الله علیه و آله و سلم)}به این مولود، حمد و ثنای الهی را به جا آورد و اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ خواند وسپس از علی^{(علیه السلام)} پرسید : «چه نامی برای فرزندت برگزیده ای؟» حضرت پاسخ داد : «در نام گذاریش بر شما پیشی نگرفتیم». پیامبر خدا^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} فرمود : «من نیز در نام گذاری او بر پروردگارم سبقت نخواهم گرفت.» در آن هنگام خداوند فرشته ی وحی را از ولادت سبط اکبر پیامبرش باخبر ساخت و او را جهت تهنیت و تبریک و نام گذاری بر آن حضرت فرستاد.

جبرئیل^{(علیه السلام)} بر رسول خدا^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} نازل شد و پس از ابلاغ سلام و درود حضرت حق و تبریک و تهنیت، گفت : «خداوند به تو فرمان می دهد نام فرزند هارون برادر موسی^{(علیه السلام)} را برای فرزندت انتخاب کنی.» پرسید : نامش چه بود؟ جبرئیل^{(علیه السلام)} عرض کرد : شُبَّر، فرمود : زبان من عربی است. گفت : نامش را «حسن» بگذار، آنگاه نام نوزادش را «حسن» گذاشت.

القاب :

ریحانه ی رسول خدا^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} ، زکی، سبط اوّل، سیّد، طیّب، مصلح، نقّی، تقی، ولّی، امیر، شبل، عالم، قائم، طور سینین، وزیر، اثیر، برّ، حجّت، زاهد، مجتبی.

کنای آن حضرت :

ابو محمّد و این کنیه ایست که رسول خدا^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} باو کرامت نموده برای استجماع او بر همه محامد.

سیما :

زیبایی صورت و اندام سلاله ی پیامبر خدا^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} ،زبانزد عام و خاص بود. هرکس به او نگاه می کرد، سیمای محمد^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} و علی^{(علیه السلام)} را در او می دید و در جمالش محو می گشت. رسول خدا^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} فرمود : «لَقَد أشبّهتَ خَلقی و خُلقی»

«چه بسیار شباهت پیدا کرد فرزندم امام حسن^{(علیه السلام)} به من از جهت اندام و صورت و سیرت و اخلاق!»

منابع :

بحارالانوار،جلد1،صفحه109.

کنزالعمال،جلد13،صفحه651.

ذخائر العقبی، صفحه120، حدیث فوق را با سه سند معتبر نقل کرده است.

مناقب ابن شهر آشوب، جلد4، صفحه33.